Cắt nến hay cắt tược là dịch từ chữ tiếng Anh “decandle” mà ra. Cây thông đen/đỏ vào đầu mùa Xuân ở những đầu cành sẽ phát chồi. Chồi đó sẽ vươn dài nhìn như cây nến rồi bung lá thành tược. Tới mùa Hè nếu chúng ta không cắt bỏ thì ở mỗi đỉnh tược sẽ nhú ra chồi để chuẩn bị cho kỳ 2 trong năm. Thế nên người ta quen gọi “cắt nến” nhưng thực chất là cắt tược mới đúng.

Nếu cây còn trong thời gian nuôi thân thì chúng ta cứ để cho chúng phát triển để cho nhựa nguyên (starches and sugar) luân chuyển thì cây chóng lớn ra. Nhưng một khi kích cỡ của thân đã đạt yêu cầu thì chúng ta cần cắt tược mùa Xuân để thúc chồi tạo tàn.

Cắt tược để thúc chồi tạo tàn (tạo dăm chi) có 2 cách tiêu biểu: 1 là cắt toàn phần, cắt tới giao điểm của chồi năm trước với chồi mùa Xuân. 2 là cắt tược bán phần, cắt lưng trừng của chồi mùa Xuân.

Cắt toàn phần sẽ cho ra những chồi bất định (adventitious bud) ở ngay vết cắt. Những chồi này sau 100 ngày sẽ phát triển và trưởng thành có bộ lá mới rất đẹp và cứng.

Cắt bán phần sẽ thúc chồi kim và chồi ngủ. Chồi kim còn được gọi là chồi bên (needle bud or lateral bud), chúng được mọc ra từ lách lá. Loại chồi này phải đợi qua mùa Xuân năm sau thân mới đổi màu và thường rất yếu (nếu không biết cân bằng năng lượng hoặc chăm bón cho cây). Và đương nhiên chồi ngủ cũng vậy.

Cho dù cắt toàn phần hay bán phần thì cần có sự chuẩn bị trước. Và để đạt hiệu quả cao tôi thường dùng chất trồng rất thoáng, bón phân rất mạnh từ mùa Xuân tới thời điểm cắt tược. Và đương nhiên cây phải đủ nắng và gió. Yêu cầu của tôi là khi cắt thì số chồi phải nhân đôi (ít nhất). Nếu cắt tược mà chỉ cho ra một chồi thì thà rằng đừng cắt.

Thời điểm cắt không quá quan trọng với tôi. Cá nhân tôi cho rằng cắt tược mà mượn vào khí hậu để điều chỉnh sự phát triển (dài ngắn của lá và lóng) thì chưa thực sự hiểu về đặc chủng này. Đồng ý rằng ở phương Tây và phương Đông họ cắt dựa vào thời điểm vì họ có khí hậu hậu thuẫn nhưng với vườn của tôi tới tháng 10 cây vẫn phát triển thì phương pháp đó vô dụng. (Khi trời vào Thu nhiệt độ lạnh hơn thì chồi mùa Hè không phát triển thì chúng sẽ ngắn)

Tuy nhiên đôi khi vẫn dùng vào sự hậu thuẫn của khí hậu để gia tăng sự phát triển ví dụ như cây này (chứ không phải giảm). Tôi có thể cắt tháng 6, 7, 8 vẫn có thể duy trì độ ngắn của lá và lóng. Nhưng nếu tôi muốn lóng dài hơn 2 đốt ngón tay mà cắt vào tháng 7, 8 thì không thể nào. Đó là lý do tôi chọn thời điểm này để cắt cây.

Tại sao tôi muốn lóng dài, bộ không phải ngắn sẽ đẹp hơn sao? Thưa rằng đây là kế hoạch 5 năm tạo tàn của tôi cho cây này và tôi muốn lóng ngắn dần theo thời gian... chỉ là khẩu vị cá nhân.

Tác giả Anh Uẩn Hà (UHa)